ناسپاسی قوم ثمود و تكرار تاریخ

قوم عاد به سبب گناهان خود، منقرض شدند و خدا سرزمین و املاكشان را به قوم ثمود ارزانی داشت. قوم ثمود در سرزمین عاد جانشین ایشان شدند و این سرزمین را بیش از پیشینیان آباد ساختند. قناتها حفر كردند، باغ و بستانهایی بوجود آوردند، كاخهایی محكم و با شكوه بنا نمودند و در میان كوهها خانه هایی از سنگ تراشیدند، تا از حوادث روزگار و مصایب آن در امان باشند.

قوم ثمود نیز مانند قوم عاد در خوشگذرانی و وسعت ناز و نعمت بسر می بردند  ولی شكر خدا را به جا نمی آوردند و فضل او را سپاسگزار نبودند، بلكه به ستمگری و عصیان خود افزودند، روز بروز از حق فاصله می گرفتند و به كبر و غرور خویش می افزودند. ایشان نیز پرستش خدای یكتا را كنار گذاشته به عبادت بتها پرداختند. برای خدا شریك ساختند و از دستورات او سرپیچی كردند، با این تصور كه در این نعمت فراوان جاویدان خواهند بود، و این خوشگذرانی ابدی است.

خدا صالح علیه السلام را كه از جهت نسبت بر همه آنان برتر و از جهت حلم بهتر و از جهت عقل برگزیده تر از ایشان بود، بر آنان مبعوث كرد. صالح قوم خود را به توحید و به عبادت خدای یكتا دعوت كرد و در جهت ارشاد آنان چنین خاطر نشان كرد: خدای یكتا شما را از خاك خلق كرده و بوسیله شما زمین را آباد ساخته است و شما را روی زمین جای داده و نماینده خویش ساخته است و آشكار و نهان نعمتهای خود را بر شما جاری كرده است. سپس آنان را دعوت كرد كه بت پرستی را كنار بگذارند و خدای یكتا را ستایش كنند، زیرا بت مالك نفع و ضرری نیست و شما در هر چیز محتاج به خدای یكتا هستید.

صالح علیه السلام ارتباط خویشاوندی و قرابت خود را با آنان، خاطرنشان كرد و گفت: شما، قوم و فرزندان قبیله من هستید و من خیر و مصلحت شما را می خواهم و نیت سوئی در دل ندارم، سپس صالح از آنان خواست از خدا طلب آمرزش كنند و از گناهانی كه مرتكب شده اند توبه كنند، زیرا خدا به آنكس كه او را بخواند نزدیك است و در خواست سائلین را پاسخ می دهد و هر كس به سوی او بازگردد اجابتش می كند و توبه او را می پذیرد.

صالح علیه السلام سخنان خود را به صراحت بیان كرد ولی گوش قوم بر این بیانات بسته بود و دلهای آنان در پرده و حجاب نخوت قرار گرفته بود و چشمهایشان در رویت آیات خدا ناتوان شده بود، لذا رسالت صالح را منكر شدند، دعوت او را به تمسخر گرفتند و رسالت او را از حق به دور و بعید شمردند. سپس او را سرزنش كردند و گفتند: صالحی كه از عقل سرشار و رایی صائب برخوردار است غیر ممكن است كه این دعوت و كلمات نوظهور از او صادر شده باشد!

مخالفین صالح او را مخاطب قرار داده گفتند: ای صالح ما پیش از این تو را روشنفكر و صاحبنظرمی دانستیم، آثار خیر از سیمای تو هویدا و علائم رشد اجتماعی و فكری در تو نمودار بود. ما تو را برای مقابله با حوادث احتمالی روز مبادا ذخیره می دانستیم تا ظلمت این حوادث با نور عقل تو روشن و مشكلات ما با رای صحیح تو مرتفع شود.

ولی افسوس كه اكنون به هذیان گویی افتاده ای و حرفهای بیهوده می زنی! این چه كاری است كه ما را به آن می خوانی؟ راستی آیا ما را از عبادت خدایان پدران خود منع می كنی و انتظار داری عقایدی را كه با آن بزرگ شده ایم و در تمسك به آن بار آمده ایم كناربگذاریم. خلاصه ما در گفتار و دعوت تو تردید داریم و به تو اطمینان نداریم. ما خدایان پدران خویش را به خاطر تو رها نمی كنیم و هرگز متمایل به هوس و كجروی تو نمی شویم.

صالح قوم را از مخالفت با خویش بر حذر داشت و رسالت خود را در میان آنان آشكار ساخت، نعمتهایی را كه خدا برای آنان جاری ساخته به خاطرشان آورد و سپس آنان را از عذاب و غضب خدا بیم داد و برای رفع هر گونه شبهه به ایشان گفت: من در دعوت خود نفعی برای خود در نظر نگرفته ام و انتظار سودی ندارم، عاشق ریاست بر شما نیستم، مزدی برای رسالت خود از شما نمی خواهم و پاداش پند واندرز خود را مطالبه نمی كنم. مزد من به عهده پروردگار جهانیان است.

وحشت مخالفین

گروهی از مردم خردمند و بی غرض قوم صالح به او ایمان آوردند، اما طبقات توانگر و آنانكه راه خود خواهی را پیش گرفته بودند، بر مخالفت خود اصرار ورزیدند و به خود سری و عناد خویش افزودند. در عبادت بتهای خود پافشاری كردند و به صالح گفتند: عقل تو معیوب گشته و توازن عمل را از دست داده ای، ما شك نداریم كه تو جن زده شده ای و یا كسی تو را جادو كرده و به این روز انداخته است كه، مطالبی بیهوده و از موضوعاتی سخن می گویی كه خود هنوز آنرا درك نكرده ای. تو انسانی فراتر از ما نیستی. تو از نظر نسب بر ما برتری نداری! از نظر موقعیت اجتماعی بهتر از ما نیستی و از حیث ثروت و مقام نیز بر ما تقدم نداری. در میان ما افرادی هستند كه برای نبوت شایسته تر و برای رسالت سزاوارتر از تو باشند.

ای صالح؛ اگر تو دست به اینكار زده ای و ادعای رسالت می كنی و این روش را پیش گرفته ای فقط یك هدف داری و آن جاه طلبی و حب ریاست بر قوم خود می باشد.

مخالفین تصمیم گرفتند صالح را از تبلیغ دین خود و انجام رسالت خویش منصرف سازند و به صالح وانمود كردند كه اگر ما از او پیروی كنیم از راه راست منحرف می شویم.

صالح كه از نقشه آنان آگاه بود از تهمت آنان نهراسید و به سخنان گمراه كننده آنان گوش نداد و در جواب آنان گفت: ای مردم، من كه از جانب خدای خود برهانی آشكار دارم و رحمت او شامل حالم گشته است، اگر روش شما را پیش گیرم و در طریق شما قدم بردارم و خدای خود را عصیان كنم، چه كسی مرا از عذاب او نجات می دهد و كیست كه مرا از كیفر او محافظت كند؟ همانا كه شما مردم اهل تهمت و دروغ هستید.

بزرگان قوم چون دیدند صالح به عقیده خود چنگ زده و در آیین خویش راسخ است، ترسیدند كه پیروان او افزایش یابند و قدرتی بدست آورند و برای آنان گران آمد كه صالح رهبر قوم گردد و در بحران و مشكلات پناهگاه و راهنمای مردم باشد. برای این عده قابل پذیرش نیست كه صالح ستاره درخشان در شب تار قوم گردد و مردم را از اطراف آنان متفرق كند و قوم در هر امری به سوی او بشتابند و در هر كار مهمی درب منزل صالح را بكوبند.

" براستی اگر گرایش به صالح افزایش یابد و او هر روز عده ای جدید را به سوی توحید و یكتاپرستی دعوت كند، در این صورت دولت و سلطنت آنان در هم فرو می ریزد و نفوذ اجتماعی خود را از دست می دهند. "

شتر صالح

آنگاه كه مخالفین صالح دریافتند كه  زنگ خطری علیه حكومت و دولت آنان به صدا در آمده تصمیم گرفتند عجز صالح را بر مردم آشكار سازند، لذا از وی در خواست معجزه ای كردند كه دعوت او را تایید و رسالتش را تصدیق نماید.

صالح علیه السلام از شكم كوه شتری را برانگیخت و گفت :  آیت و علامت صدق دعوت من این شتر است، این شتر را رها كنید یك روز سهم آب شهر را بخورد و روز دیگر، آب مورد استفاده عموم قرار گیرد. پس او را در استفاده از آب و مرتع آزاد بگذارید تا صدق گفته های مرا در یابید.

بی تردید، صالح كه سالیان متمادی اصرار قوم خود را بر كفر و پیروی از باطل آنان را به خاطر داشت، می دانست آنگاه كه حجت وی بر ضد بت پرستان آشكار گردد، آنانرا ناراحت می سازد و از ظهور برهان صالح به وحشت می افتند و آنگاه كه گواه رسالت او هویدا گشت، كینه و حسادت مخفی آنان ظاهر می گردد و از دیدن معجزه او عصبانی می شوند، لذا ترسید كه مردم دست به كشتن این شتر بزنند. همین نگرانی وی را ناگزیر ساخت قوم را از كشتن این حیوان بر حذر دارد و از این رهگذر بود كه صالح به آنان گفت: زنهار كه موجبات آزار این شتر را فراهم سازید كه به عذابی نزدیك گرفتار می شوید.

شتر صالح مدتها به چرا مشغول بود و به نوبه خود از آب استفاده می كرد، یك روز آب محل را می آشامید و روز دیگر از صرف آب خود داری می نمود.

جای تردید نیست، كه بوجود آمدن شتر و رفتار عجیب آن، عده ای را متوجه صالح كرد، و با مشاهده این شتر صحت رسالت وی برایشان آشكار گردید و یقین كردند كه صالح در نبوت خود راستگو است. این گرایش جدید، خود خواهان را به وحشت انداخت و ترسیدند دولت آنان متلاشی و سلطنتشان واژگون گردد. مخالفین صالح به آن دسته از حق گرایان كه نور ایمان جان و دلشان را منور كرده و افكارشان را به سوی صالح سوق داده بود گفتند: آیا شما می دانید كه صالح پیغمبر خدا است؟ پیروان صالح پاسخ دادند: آری! ما به رسالت او ایمان آورده ایم.

اما با شنیدن این پاسخ، اثری از تواضع و تسلیم در برابر حق در آنها ظاهر نگشت و از كبر و غرور آنان كاسته نشد، بلكه بر كفر خود اصرار ورزیدند و به تكذیب و سرزنش پیروان صالح پرداختند و به آنان گفتند: ما نسبت به آنچه شما ایمان آورده اید، كافریم.

شاید این شتر نیرومند با آن هیبت مخصوص به خود، حیوانات آنان را می ترساند، شترها را رم می داد و به همین جهت با وجود این شتر، مخالف بودند و چه بسا آنگاه كه مردم احتیاج فراوان به آب داشتند، شتر نوبت خود را به آنان نمی داد و نمی گذاشت از آب استفاده كنند و گاهی عناد و كینه توزی آنان با صالح، آنان را ناگزیر می ساخت تا معجزه صالح را از بین ببرند و دلیل حقانیت او را معدوم سازند، زیرا متوجه شدند این معجزه، قلوب مردم را به صالح جذب می كند و مردم را به او متمایل می سازد، لذا مخالفین صالح ترسیدند كه معتقدین به صالح و یاوران و پیروان او فزونی یابند.

همه این عوامل دست به دست هم داد و آنان را مصمم ساخت تا شتر را نابود كنند و بر خلاف آنچه صالح، از عواقب تهدید آزار و اذیت این حیوان برایشان گفته بود، تصمیم بر نابودی آن گرفتند!

مخالفین صالح همواره فكر می كردند كه این "ناقه" خطری بزرگ و تهدیدی جدی برای حكومت آنها است. لذا پس از مدتی تفكرو تفحص، بالاخره تصمیم به قتل ناقه گرفتند ولی از كشتن آن بر جان خود بیم داشتند و هر موقعی كه تصمیم قتل آن را می گرفتند به علت وحشت، از فكر خود منصرف می شدند و با ترس فراوان عقب گرد می كردند و كسی جرات بر اقدام آن عمل نكرد.

مكر زنان در كشتن شتر صالح

مدت مدیدی روح ناپاك قوم صالح، آنان را به كشتن شتر ترغیب می كرد، ولی ترس از جان خود، آنان را باز می گرداند. كسی جرات اذیت و آزار شتر را نداشت و هیچكس برای این امر پیشقدم نمی شد، لذا برای پایان دادن به این قضیه، به استفاده از زنان و ناز و كرشمه آنان متوسل شدند.

در این راه زنها با واگذاری عفت و پاكدامنی خود، مردان را شیدای زیبایی خود می كنند و آنها را به دام می اندازند تا به مقصد خود برسند با چنین وضعی هر گاه زن دستوری صادر كند مردهای هوسران تسلیم دستور او هستند و هر گاه آرزویی در دل داشته باشد برای تحقق آن بر یكدیگر سبقت می گیرند. ذی صدوق دخترمحیّا كه دارای زیبایی و جمال بود خود را بر مصدع بن مهرج عرضه داشته و گفت اگر ناقه صالح را پی كنی تسلیم تو هستم. پیرزنی از كفار بنام عنیزه، قدار بن سالف را به منزل خود دعوت نموده و یكی از دختران خود را بر وی عرضه داشت و گفت: من شیربها از تو نمی خواهم، هدیه نامزدی یا ثروت از تو طلب نمی كنم، فقط باید آن شتری را كه قلبها را تسخیر كرده و شراره ایمان را در دل مردم شعله ور می سازد و با این اوصاف، خواب راحت را از ما ربوده و آب آشامیدنی ما را به خود اختصاص داده و حیوانات ما را رم می دهد، نابود سازی. این حیله زنانه، انگیزه ای قوی و علاقه ای شدید در آنها ایجاد كرد و نیروی عشق و جوانی قدرت آنها را مضاعف كرد و جرات و شهامت به ایشان بخشید، لذا ایشان در بین مردم و جوانان قبیله، به جستجوی چند نفر نیروی كمكی پرداختند، تا بتوانند در كشتن شتر از آنها كمك بگیرند.

پس از گردش در شهر هفت نفر دیگر به آنان پیوستند و همگی در كمین ناقه به انتظار نشستند تا موقعی كه شتر از آبشخور بازگشت و به آرامی شروع به حركت كرد، مصدع تیری به سمت استخوان ساق پای شتر رها كرد كه استخوان آنرا شكست و قدار با شمشیر به جانب آن شتافت و بر پای حیوان فرود آورد، شتر به زمین سقوط كرد، سپس نیزه ای به سینه آن زد و شتر را كشت و به خیال خود این بار گران و غم سنگین را از دوش خود برداشت و با كمال خرسندی بشارت قتل شتر را برای مردم آوردند.

مردم همانند استقبال از فرماندهان پیروز و قهرمانان كشور گشا به استقبال این دو قاتل ناقه شتافتند و برای بازگشت آنان به شادی پرداختند و در حالی كه تاجهایی برای ستایش آنان بافته بودند با مراسمی مهیج مقدمشان را گرامی داشتند.

مخالفین صالح علیه السلام پای ناقه را قطع كردند و آنرا كشتند، از دستور خدای خویش سرپیچی كردند، و از ذات خود پرده برداشتند و به تهدید صالح اعتنایی نكردند و آنرا نادیده گرفتند و به او گفتند: ای صالح اینك اگر راست می گویی و پیغمبر خدایی، آنچه ما را به آن تهدید می كردی نازل كن!

كیفر نافرمانی خدا!

آنگاه كه شتر صالح علیه السلام كشته شد، صالح به آنان گفت: من شما را از آزار و اذیت این حیوان برحذر داشتم ولی شما دامن خود را به این حرام آلوده كردید و در منجلاب این جنایت فرو رفتید، از امروز فقط سه روز در خانه های خود زنده هستید و می توانید از نعمت زندگی بهره مند باشید و پس از آن عذاب خدا می آید و بعد از عذاب، عقاب اخروی نیز شامل حالتان خواهد شد و در تحقق این وعده شك و تردید متصور نیست.

شاید صالح علیه السلام سه روز به آنان مهلت داد تا فرصتی برای بازگشت به سوی خدا داشته باشند بلكه به دعوت صالح لبیك گویند، ولی به حدی تردید در روحشان و غفلت بر قلوبشان ریشه دو انده بود كه هشدارهای صالح بر آنان تاثیری نداشت و آنان را به راه راست باز نگرداند، بلكه تهدید صالح را دروغ پنداشته، اعلام خطر او را به استهزاء گرفتند و به تمسخر و سرزنش وی افزودند و از او خواستند كه در نزول عذاب آنان عجله كند و كیفر آسمانی را هر چه زودتر برای آنان بیاورد!

صالح علیه السلام در مقابل خیره سری مخالفین خود گفت: چرا قبل از اینكه كار نیكی انجام دهید در نزول عذاب خویش شتاب می كنید؟! ای كاش از خدا طلب آمرزش می كردید، شاید رحمت خدا شامل حالتان گردد و از عذاب نجات یابید.

گفتار صالح علیه السلام در این قوم اثر نكرد و آنان چنان در گرداب گمراهی غوطه ور و تسلیم خود سری های خود گشته بودند كه به پیغمبر خدا گفتند: ما به تو و یارانت فال بد زده ایم و وجود شما را در اجتماع مضر می دانیم. سپس عده ای از قوم صالح گرد آمدند و سوگند یاد كردند كه در دل شب تاریك، با شمشیر برهنه ناگهان به صالح و پیروانش حمله كنند و پس از این تصمیم، قرار گذاشتند كه این نقشه محفوظ بماند و احدی از این راز با خبر نشود.

قوم صالح علیه السلام با این گمان نقشه قتل صالح و یارانش را طرح كردند و به فكر كشتن ایشان افتادند كه اگر آنان را به قتل برسانند، از عذاب الهی محفوظ می مانند و از كیفری كه بزودی آنان را فرا می گیرد، نجات می یابند ولی خدا به این خیره سران مهلت نداد و نقشه آنان را نقش بر آب كرد و مكر آنان را به خود شان باز گرداند و صالح از توطئه قوم خویش نجات یافت. كیفر خدا به منظور تصدیق تهدید صالح و حمایت از رسالت او فرود آمد و صاعقه آسمانی قوم صالح را فرا گرفت تا به كیفر ستمگری خود برسند و به این ترتیب مخالفین صالح پس از صاعقه در خانه های خود به صورت جسمی بی جان در آمدند.

آری آن كاخهای بلند و محكم و آن ثروت سرشار و آن باغهای خرم و گسترده و آن خانه هایی كه برای حفظ جان خود در دل سنگهای كوه تراشیده بودند، هیچكدام نتوانست از مرگ آنان جلوگیری كند.

صالح علیه السلام شاهد نزول عذاب بر قوم خود بود و پس از لحظاتی مشاهده كرد كه بدنهای مخالفین او همه سیاه و خشكیده و خانه هایشان خراب گشته است، لذا از كنار آنان عبور كرد و با خاطری غمگین و روحی افسرده و قلبی سرشار از حسرت به آن اجساد خطاب كرده و گفت:" ای قوم من! بدون تردید رسالت خدای خود را به شما ابلاغ كردم و به شما پند دادم ولی شما از روی غرور و نادانی، ناصحان و خیرخواهان را دوست نمی داشتید".